NÜFUS

Rize ilinin 12 adet ilçesi, 18 adet belediyesi ve 350 adet köyü bulunmaktadır. 2022 yılı ADNKS sonuçlarına göre nüfusu 344.016 kişidir. Nüfusun %68,18’ini oluşturan 234.538 kişi il/ilçe merkezlerinde yaşarken 109.478 (%31,82) kişi belde ve köylerde yaşamaktadır. Nüfus artışı 2022 yılında ‰-4,76’dır (ülke nüfus artışı ‰ 7,08). Rize’nin, 2022 yılı itibarıyla net göç hızı ‰-6,44 olarak gerçekleşmiştir. İl merkezi nüfusu 152.056 kişidir. İlin yüzölçümü 3.922 km2 olup nüfus yoğunluğu km² başına 88 kişidir (Türkiye ortalaması 111 kişi). 15-24 yaş grubundaki genç nüfusun, toplam nüfusa oranı %13,79; 15-64 yaş grubunda bulunan çalışma çağındaki nüfusun (235.349 kişi) oranı ise % 68,41’dir.

İSTİHDAM

TR90 bölgesinde 2022 yılı verilerine göre iş gücüne katılım oranı %55,4 tür (Türkiye ortalaması %53,1). 2022 yılı verilerine göre İŞKUR’a kayıtlı toplam 12.891 erkek, 10.732 kadın olmak üzere 23.623 işsiz bulunmaktadır. Kayıtlı işsizlerin eğitim durumuna baktığımızda %18,14 oranının ön lisans ve üzeri eğitim aldığı görülür. İldeki sigortalı sayısı SGK verilerine göre 2023 yılı itibarıyla 94.867’dir. Bunların %69,68’i ücretli çalışan, %17,20’si kamu personeli ve %13,12’si esnaf ve tarım sigortalılarından oluşmaktadır. Ancak Rize’de yaşayan yerel halkın büyük çoğunluğu başka işlerde çalışsa da çay tarımıyla uğraşmaktadır.

SAĞLIK

4 devlet hastanesi, 1 eğitim ve araştırma hastanesi, 5 ilçe hastanesi, 1 özel hastane, 1 özel tıp merkezi bulunmakta olup toplam yatak kapasitesi 1.110’dir. Toplam 770 hekim görev yapmakta olup 449 kişiye bir hekim düşmektedir.

EĞİTİM

Okuryazarlık oranı ortalama %96,7 olup erkekler için %98,3, kadınlar için %94,9’dur. Yüksekokul ve üzeri tahsil durumu bulunan kişi sayısı 58.335’tir. Okullaşma oranları TR ortalamasına göre yüksek olup öğretmen başına öğrenci sayısı ilkokul ve ortaokulda 14 ve 11, genel ortaöğretimde 19’dur. Okul öncesi, ilköğretim, genel orta öğretim ve mesleki ve teknik orta öğretim kurumlarının toplam sayısı 334’tür. Bu okullardaki öğrenci sayısı 65.396’dır. Ayrıca, 13 adet halk eğitim merkezi bulunmaktadır. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, 1 enstitü, 15 fakülte, 3 yüksekokul, 6 meslek yüksekokulu, 18 araştırma ve uygulama merkezi olmak üzere 43 akademik birimden oluşur. Üniversitede 610 öğretim üyesi, 662 öğretim görevlisi ve toplamda 17.653 öğrenci bulunmaktadır.

SOSYAL VE KÜLTÜREL YAŞAM

Rize’de 2011-2021 yıllarında Devlet Tiyatroları’nın 228 oyunu 468 kez sahnelenmiş ve 149.852 seyirci tarafından izlenmiştir. Rize’de 16 halk kütüphanesinde toplam 222.815 kitap bulunmaktadır. Kullanıcı sayısı 42.170 olup 29.199 kitap ödünç verilmiştir. İlde, Etnografya Müzesi, Atatürk Evi Müzesi ve ÇAYKUR Çay İçim Müzesi olmak üzere 3 adet müze bulunmaktadır.

YERALTI KAYNAKLARI

Rize ilinde Bakır-Kurşun-Çinko, Jeotermal, Kaolen, Manganez, Granit ve Demir gibi kaynaklarda tespit edilmiş potansiyel mevcuttur. 2022 yılı Türkiye toplam metal cevheri ihracatının %4,8’i Rize tarafından gerçekleştirilmektedir (101,6 milyon USD). Metalik madenler bakımından ildeki en önemli maden sahası olan Çayeli-Madenköy sahası Çayeli Bakır İşletmeleri A.Ş. tarafından işletilmekte olup rezervin tükenmekte olduğu belirtilmektedir.

ÇEVRE ve ENERJİ

Rize ilindeki belediyelerde 8 adet fiziksel ve 1 adet biyolojik olmak üzere toplam 9 adet atık su arıtma tesisi bulunmaktadır. Gelişmiş atık su arıtma tesisi Rize’de bulunmamaktadır. Rize’de yılda 100 bin ton katı atık toplanmaktadır. Toplanan atıkların tamamı çöp depolama sahalarında bertaraf edilmektedir.Rize ili son 5 yılı enerji tüketim istatistiklerine bakıldığında enerji tüketiminde sanayide %10, meskenlerde %15, ticarethanelerde %18 ve toplamda %8 artış olduğu görülmektedir.

TARIM VE HAYVANCILIK

Toplam tarımsal alan 57.375,7 ha’dır. Söz konusu alanın %95,4’ünde çay tarımı yapılır. 2021 yılında 4,08 milyar TL olan Rize bitkisel üretim değerinin Türkiye içindeki payı %1,3'tür. Rize’nin en önemli tarımsal ürünü çay olup Türkiye çay üretiminin %68,9’unu gerçekleştirmektedir (895.240 ton).

Hayvancılık ölçek olarak gelişmemiş olup canlı hayvanlar ve hayvansal ürün değerlerinin Türkiye içindeki payı %0,3’tür. Rize, canlı hayvan değeri bakımından ülkenin diğer illerine göre çok düşük konumlanmıştır.

Türkiye’nin deniz ürünleri toplam üretiminin %45’ini Doğu Karadeniz Bölgesi sağlamaktadır. Ordu, Trabzon ve İstanbul’dan sonra balık üretiminin en fazla gerçekleştiği il Rize’dir.

TİCARET

Rize’de Girişimci Bilgi Sistemi verilerine göre 2021 yılında 9.392 girişim bulunmaktadır ve bu girişimlerin toplam cirosu 24,89 milyar TL’dir.

Rize’de 2021 yılında 4,8 milyar TL değerinde perakende ticaret (motorlu kara taşıtlarının ve motosikletler hariç), 3,63 milyar TL değerinde toptan ticaret (motorlu kara taşıtlarının ve motosikletler hariç) ve 2,36 milyar TL değerinde motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin toptan ve perakende ticareti ile onarımı yapılmıştır. İmalat sektörü cirosunun yaklaşık %90’ı (7,29 milyar TL) gıda ürünleri imalatı düzeyindedir. Gıda ürünleri imalatında da en büyük pay 6,41 milyar TL ciro ile kahve ve çayın işlenmesi sektörüne aittir. Buradan da anlaşılmaktadır ki Rize ticaretinde en önemli ekonomik faaliyet kahve ve çayın işlenmesi sektörüdür.

Yer-Sis verilerine göre Rize’nin satış yönlü ticaretinde ilk 5 şehir sırasıyla İstanbul, Ankara, Trabzon, İzmir ve Artvin’dir. Rize’nin alış yönlü ticaretinde ilk 5 şehir ise sırasıyla İstanbul, Ankara, Trabzon, Kocaeli ve Samsun’dur.

DIŞ TİCARET

2022 yılı ihracatı 228,6 milyon USD’dir. Karadeniz Bölgesi’ndeki 18 il içerisinde ihracatta 10. sıradadır, Türkiye genelindeyse 48.’dir. İthalat ise 86,2 milyon USD olarak gerçekleşmiştir. En çok ihracatın yapıldığı ekonomik faaliyetler sırasıyla “Demir dışı metal cevherleri”, “Gıda ürünleri ve içecek” ve “Balıkçılık”tır. Metal cevherleri ihracatı tek başına ilin toplam ihracatının % 44,42’sini oluşturmaktadır. Söz konusu ihracat kalemindeki tutar Türkiye ihracatının %4,8’ini teşkil etmektedir. En fazla ithalat ise

%57,28 payla, “Maden kömürü, linyit ve turb” kaleminde gerçekleşmiştir.

İhracatın çok büyük bir kısmı First Quantum Mining Co. ünvanlı Kanadalı firma tarafından işletilen Çayeli Bakır İşletmesi tarafından gerçekleştirilmektedir (101,6 milyon USD). Diğer taraftan ilin ekonomisi büyük ölçüde çaya bağlı olmakla birlikte çay ürününün ihracata katkısı olmayıp neredeyse tamamen iç tüketime sunulmaktadır.

LOJİSTİK

Ulaşımda ağırlık kara yolundadır. Hâlihazırda Rize’ye hava yoluyla ulaşım, 14 Mayıs 2022 tarihi itibarıyla açılışı yapılan Rize-Artvin Havalimanı’ndan sağlanmaktadır. Rize-Artvin Havalimanı ilin ulaşım altyapısına önemli katkı sağlamaktadır. Rize Organize Sanayi Bölgesi’nin faaliyete geçmesi ve GAP bölgesiyle Karadeniz arası ulaşımın daha kolay ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesine katkı sağlayan Ovit Tüneli’nin tamamlanmasıyla ilin lojistik açıdan önemi artmıştır. Rize Limanı, transit yol merkezi konumunda olup 170.000 m2 geri sahası ve 11.000 m2 kapalı alana sahiptir.

YATIRIM

2022 yılında Rize iline 6,19 milyar TL kamu yatırımı yapılmıştır. En fazla yatırım yapılan üç sektör sırasıyla ulaştırma (4,03 milyar TL), tarım (712,61 milyon TL) ve konut (675,89 milyon TL) şeklindedir.

Rize’de 2022 yılı TOBB verilerine göre 270 adet kapasite raporu almış tesis bulunmaktadır. En fazla kapasite raporlu firmanın bulunduğu beş sektör sırasıyla “Kahve ve çayın işlenmesi” (125), “Çakıl ve kum ocaklarının faaliyetleri; kil ve kaolin çıkarımı” (21), “Hazır beton imalatı” (18), “Paketleme faaliyetleri” (18) ve “Ağaçların biçilmesi ve planyalanması” (14) şeklindedir.

TURİZM

Rize ili, gelen ziyaretçilerini, 4 askeri, 24 dini-kültürel, 85 sivil mimari örneği ve 3 anıt olmak üzere toplam 116 adet taşınmaz kültür varlığı ile ayrıca 3 arkeolojik ve 2 doğal sit alanıyla karşılar. 5 adet turizm merkezi ve 3 adet müzesi bulunmaktadır. 2022 yılında 1.132.559’u yerli, 134.928’i yabancı olmak üzere toplam 1.267.487 turist Rize’yi ziyaret etmiştir. İl sınırları içerisinde 3 adet 5 yıldızlı, 8 adet 3 yıldızlı, 3 adet 2 yıldızlı ve 1 adet 1 yıldızlı otel bulunduğu görülmektedir. Bunların yanında çoğu Çamlıhemşin’de bulunan basit konaklama belgeli bungalov ve küçük oteller yer almaktadır. İl genelinde basit konaklama belgesine sahip 2023 Mayıs ayı itibarıyla 94 tesiste 1.816 oda ve 3.686 yatak bulunmaktadır. Toplam değerler incelendiğinde Rize ilinin konaklama tesisi kapasitesinin 113 tesis, 2.854 oda ve 5.796 yataktan oluştuğu görülmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığından yatırım belgesi alan ve yatırım aşamasında bulunan konaklama tesisi sayısı 7’dur. Söz konusu yatırımlarla oda sayısı 389, yatak sayısı 842 adet artırılacaktır.

Rize ilinde biri Ayder diğeri Anzer mevkiinde olmak üzere iki adet Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi bulunmaktadır. Yeni yatırım teşvik sistemine göre Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde yapılacak turizm yatırımları 5’inci bölge teşviklerinden yararlanabileceklerdir.

SANAYİ

Sanayi işletmelerinin önemli bölümünü ÇAYKUR ve özel sektöre ait çay fabrikaları oluşturmaktadır. Sanayi alanında istihdam edilen 15.542 kişinin 11.155’i çay sektöründe çalışmaktadır. 2022 yılı itibarıyla sanayi siciline kayıtlı işletmelerin sayısı 457’tir. Rize Organize Sanayi Bölgesi altyapı yatırımlarının 2017 yılında tamamlanmasıyla tesis yatırımları başlamıştır. Tahsisi gerçekleşen 22 parselde kurulacak tesislerle 1.300 kişilik istihdam sağlanacaktır.

Rize Merkez ve ilçelerinde 6 adet Küçük Sanayi Sitesi (KSS) Yapı Kooperatifi bulunmaktadır. Buralarda toplam 854 adet işyeri bulunmaktadır.

BANKACILIK

Rize’de 11 banka ve bunlara ait 44 şube hizmet vermektedir. Şube başına kişi sayısı 7.819’dur. Toplam mevduat 9,13 milyar TL, kredi ise 11,21 milyar TL’dir. Şube başına mevduat 203 milyon TL, şube başına kredi 249 milyon TL’dir. Kredi/mevduat oranı 2022 yılında %122,8 olarak gerçekleşmiş olup TR ortalaması %81,8’dir.